Το Green Tank μας μιλά για το ΣΕΔΕ και την πορεία της Ελλάδας στο πλαίσιο αυτό

Γράφει η Άννα Κουλουγκουσίδου, μέλος του Yes Europe Greece

Στο πρώτο επεισόδιο της νέας σεζόν podcast του YES-Europe Greece, η podcast content creator του οργανισμού Ελπίδα Μπέση είχε την χαρά και την ευκαιρία να συνομιλήσει με την κ. Ιωάννα Σούκα, data analyst της ανεξάρτητης, μη κερδοσκοπικής εταιρείας/δεξαμενής σκέψης Green Tank. Επίκεντρο της συζήτησης ήταν το Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών (ΣΕΔΕ) και η πορεία της Ελλάδας στο πλαίσιο αυτού μέχρι και σήμερα.

• Aκούστε το επεισόδιο στα Apple podcasts & στο Spotify

  Ξεκινώντας με μία συνοπτική περιγραφή του Green Tank, η εν λόγω δεξαμενή σκέψης επικεντρώνεται στην συνηγορία και τις αναλύσεις για ζητήματα που αφορούν την ενέργεια και το κλίμα και στοχεύει στην ενημέρωση και την άσκηση πίεσης για την υιοθέτηση βιώσιμων πολιτικών, όπως και στην ευαισθητοποίηση  και «ενεργοποίηση» της κοινωνίας των πολιτών.

  Αναφορικά με την διαδικασία μετάβασης του ελληνικού ενεργειακού μοντέλου προς τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), η χώρα έχει υιοθετήσει νομικά δεσμευτικούς στόχους στο πλαίσιο της κλιματικής πολιτικής που ακολουθεί η ΕΕ συνολικώς. Ειδικότερα, το 2022 ψήφισε τον πρώτο εθνικό κλιματικό νόμο, θέτοντας τον στόχο της μείωσης καθαρών εκπομπών αερίωνου του θερμοκηπίου και την επίτευξη της κλιματικής ουδετερότητας ως το 2050. Προκειμένου να εφαρμόσει τον εν λόγω νόμο, η Ελλάδα βρίσκεται επίσης σε διαδικασία αναθεωρήσεως του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ), με προθεσμία εκ νέου κατάθεσης αυτού τον Ιούνιο του 2024. Το ΕΣΕΚ περιγράφει συγκεκριμένους τρόπους επίτευξης των ενεργειακών και κλιματικών στόχων μέχρι το 2030, ενώ εμπεριέχει και μία μακροπρόθεσμη στρατηγική για το 2050. 

  Το ΣΕΔΕ, ορόσημο για την ευρωπαϊκή κλιματική πολιτική, αποτελεί ένα σύστημα τιμολόγησης του άνθρακα και λειτουργεί με την αρχή ανώτατου ορίου και εμπορίας «ο ρυπαίνων πληρώνει». Από την αρχή λειτουργίας του το 2005, έχει παρατηρηθεί σημαντική μείωση των εκπομπών, ενώ το σημαντικότερο επίτευγμα αυτού είναι η αποφασιστική συμβολή του στην συρρίκνωση της χρήσης ορυκτών καυσίμων –του λιγνίτη και του λιθάνθρακα- σε όλη την ΕΕ. Παράλληλα έχει σημειωθεί ραγδαία αύξηση των ΑΠΕ στον τομέα της ηλεκτροπαραγωγής, το μειούμενο κόστος εγκατάστασης των οποίων έχει αδιαμφισβήτητα συντελέσει στην διείσδυσή τους στο μίγμα ηλεκτροπαραγωγής.

  Οι φάσεις εξέλιξης του ΣΕΔΕ είναι 4, με την τέταρτη και αποδοτικότερη να βρίσκεται εν εξελίξει έως το 2030, ενώ οι πρόσφατες αναθεωρήσεις (2024 – 2030) των τομέων που καλύπτει –παραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας, ενεργοβόρος βιομηχανία και αερομεταφορές- συμβάλλουν στην επίτευξη των κλιματικών στόχων της Ένωσης. Η αύξηση της τιμής του άνθρακα από το 2018, για παράδειγμα, οδήγησε στην μείωση των εκπομπών εγκατάστασης και των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής. Πέραν αυτού, έχουν τεθεί σημαντικοί περιορισμοί στα δικαιώματα εκπομπών που δίνονται δωρεάν στην αγορά ετησίως, χάρη στους οποίους αναμένεται περαιτέρω μείωση των εκπομπών ως το 2030. Ακόμη, ένα νέο, διακριτό σχέδιο (ΣΕΔΕ 2) που θα αφορά στα κτίρια και τις μεταφορές πρόκειται να τεθεί σε ισχύ το 2027. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι κατά την τρίτη φάση του ΣΕΔΕ, από το 2013, σταμάτησαν να εκχωρούνται δωρεάν τα δικαιώματα εκπομπών άνθρακα στους σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, τον τομέα με το μεγαλύτερο μερίδιο στις εκπομπές, ενώ το 2012 συμπεριλήφθηκαν για πρώτη φορά στο σχέδιο οι αερομεταφορές εντός του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου –ΕΟΧ.

    Όσον αφορά στην ενεργοβόρο βιομηχανία, ο αργός ρυθμός μείωσης των εκπομπών εγείρει ανησυχίες για το ζήτημα της απανθρακοποίησης στον τομέα, καθώς η παραχώρηση δωρεάν εκπομπών συνεπάγεται την απουσία οικονομικής πίεσης προς τη μετάβαση σε πράσινες λύσεις. Το μεγάλο διακύβευμα εδώ, λοιπόν, είναι ο εξηλεκτρισμός με την συνδυαστική χρήση πράσινου υδρογόνου και τεχνολογιών ΑΠΕ. Θα πρέπει γενικότερα να επικρατεί η λογική της εξ’ αρχής μειώσεως του άνθρακα, και όχι της εξάλειψης αυτού μέσω των τεχνολογιών δέσμευσης και αποθήκευσης άνθρακα αφότου έχει εκπεμφθεί.

  Τέλος, προκειμένου να διασφαλιστεί η απανθρακοποίηση των τομέων του ΣΕΔΕ και η περαιτέρω μείωση των εκπομπών άνθρακα, θα πρέπει να χαραχθεί μία πιο ενεργή βιομηχανική πολιτική και οι λύσεις στον τομέα των αερομεταφορών να διευρυνθούν προς την αξιοποίηση σύνθετων καυσίμων και πρόσθετης ενέργειας για μείωση των εκπομπών. Ακόμη, η μετάβαση στις ΑΠΕ θα πρέπει να επισπευσθεί αν αναλογισθεί κανείς ότι οι 19 εκ. τόνοι άνθρακα που εκπέμφθηκαν το 2022 απέχουν κατά πολύ από τον στόχο των 6 εκ. που έχει θέσει το ΕΣΕΚ για το 2030. Μπορεί, τελικώς, να εξαχθεί το συμπέρασμα ότι το ΣΕΔΕ έχει επηρεάσει μεν θετικά την πορεία της απανθρακοποίησης των τομέων που υπάγονται σε αυτό, υπάρχει παρ’ όλα αυτά περιθώριο για περαιτέρω βελτίωση.